27 maja 2013 roku o godz. 19 w Klubie Żak w Gdańsku odbyła się  promocja pierwszego tomu antologii Transformacja. Dramat polski po 1989 roku. Na ten wieczór poświęcony dramaturgii lat 90. XX wieku dwaj reżyserzy: Andrzej Majczak oraz Piotr Waligórski przygotowali własne interpretacje dramatów z antologii: Katarantki Tomasza Mana i Dnia świra Marka Koterskiego. Spotkanie zostało zwieńczone panelem dyskusyjnym, w którym udział wzięli: Jacek Kopciński (autor antologii), Joanna Puzyna-Chojka (teatrolog, krytyk teatralny, wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego), Zbigniew Majchrowski (historyk literatury i teatrolog, profesor Uniwersytetu Gdańskiego), Tomasz Man (dramatopisarz, reżyser, autor Katarantki) oraz reżyserzy i aktorzy uczestniczący w performatywnym czytaniu dramatów. Moderatorem dyskusji była Barbara Świąder-Puchowska.

KATARANTKA – czytanie performatywne, Sala Suwnicowa
autor: Tomasz Man, reżyseria: Andrzej Majczak, tekst przeczytali: Gena Wydrych, Ewelina Starejki, Sebastian Oberc

Katarantka to dramat odchodzenia starej, ślepej, samotnej kobiety, artystki, która na progu śmierci dokonuje życiowego rozrachunku, na nowo przeżywając zdarzenia z przeszłości. W biednym pokoiku Katarantki (trochę jak w „drugim pokoju” z dramatu Zbigniewa Herberta o takim tytule) zegar dawno się zatrzymał, kobieta może go więc nastawiać na dowolną godzinę, a ta świadoma manipulacja sprzęga się w sztuce z podświadomymi projekcjami bohaterki. Staruszka rozmawia ze swoimi młodymi rodzicami wywołanymi z epoki, gdy była jeszcze dziewczynką i przystępowała do Pierwszej Komunii Świętej. Potem przypomina sobie Fotografa i Organistę z czasów, w których jako dziewczyna śpiewała w chorze. Obie klisze pamięci ożywiają wstyd bohaterki, jej poczucie nieważności i wykluczenia, które spotęgowało się na starość i wybucha w kontaktach z dziećmi czy wnukami. Staruszka nie lubi gości, których obsesyjnie podejrzewa o pazerność, męczą ją też kłótnie lokatorów za ścianą; najchętniej przebywa sama ze sobą, co w dramacie ewokują symboliczne sceny, w których obok siebie pojawiają się dwie Katarantki. Zjawienie się w pokoju Ale Zakochanego przynosi bohaterce wspomnienie jej wielkiej miłości, zjawienie się Anioła – zwiastuje jej śmierć. To poruszające studium starości, w którym całe życie kobiety kulminuje w postaci zdarzeń czy sytuacji obecnych niejako poza czasem, sam autor wywołał z pamięci („Więcej nie pamiętam” – napisze we wstępnych didaskaliach, opisując pokój Katarantki) i skomponował na kształt Requiem d-moll Mozarta. Poszczególne monologi i dialogi aktu pierwszego zyskują tu łacińskie oznaczenia kolejnych części mszy żałobnej, od Introitus po Communio, z dodaniem In Paradisum w krótkim, drugim akcie dramatu. Za sprawą muzycznej aluzji śmierć rozpamiętującej swoje życie kobiety zyskuje wymiar wręcz sakralny, choć tonacja utworu nie jest żałobna. „Cieszę się, że żyłam. To taka niepowtarzalna okazja na sprawdzenie swojej kondycji metafizycznej” – wyznaje w finale Ciotka Grobka,, puszczając oko do czytelników. Taką „niepowtarzalną okazją” jest przecież sama praca nad dramatem o umierającej kobiecie – i jego lektura.

Jacek Kopciński, Przejście

DZIEŃ ŚWIRA – czytanie performatywne, Sala Suwnicowa
autor: Marek Koterski, reżyseria Piotr Waligórski, tekst przeczytali: Paulina Napora i Sebastian Oberc