Ernest Bryll

urodzony 1 marca 1935 roku w Warszawie, syn Stanisława, zawodowego wojskowego, i Heleny z Soboszyńskich. Poeta, dramaturg, powieściopisarz, autor spektakli telewizyjnych i tekstów piosenek, tłumacz, krytyk, felietonista, kierownik zespołów filmowych i kierownik literacki teatrów, dyplomata.
Wychowywał się w Komorowie pod Ostrowią Mazowiecką. W 1947 roku wyjechał do Gdyni, gdzie uczęszczał do szkoły średniej. Należał do ZMP (do 1955 roku). Po maturze w roku 1951 pracował rok jako robotnik w stoczni (według innej wypowiedzi autora – w gdyńskiej elektrowni). W grudniu tego roku uczestniczył w Ogólnopolskim Zjeździe Młodych Polonistów w Międzygórzu. Słuchał wypowiedzi m.in. Stefana Żółkiewskiego, Jana Kotta i Zygmunta Lichniaka. W latach 1954–1957 studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. Magisterium uzyskał na podstawie pracy O dramatach T. Micińskiego, na seminarium prof. Jana Kotta. W czasie studiów pracował jako dziennikarz w redakcji czasopisma „Po Prostu” (1953–1955). Od lipca 1958 do stycznia 1960 roku należał do redakcji „Współczesności”.
Debiutował w roku 1952, wierszem Rybaczka nadanym przez Rozgłośnię Gdańską Polskiego Radia. Pierwsze utwory poetyckie ogłaszał w „Po Prostu”, m.in. Koledze z Wydziału Budowy Okrętów (1953). Po roku 1956 publikował wiersze i prozę we „Współczesności”, „Nowej Kulturze”, „Więzi” i „Twórczości”. Debiutancki tom poezji Wigilie wariata wydał w roku 1958. W latach sześćdziesiątych publikował wiersze w wielu czasopismach, m.in. w „Kulturze”, „Miesięczniku Literackim” i „Tygodniku Kulturalnym”. W tym czasie ukazały się także jego kolejne tomy poetyckie: Autoportret z bykiem (1960), Twarz nie odsłonięta (1963), Sztuka stosowana (1966), Mazowsze (1967), Muszla (1968) oraz Fraszka na dzień dobry (1969). Trzeci tom wierszy, Twarz nie odsłonięta, przyniósł Bryllowi uznanie krytyki i środowiska literackiego. Między rokiem 1963 a 1965 wydał również cztery powieści: Studium (1963), Ciotka (1964), Ojciec (1964) i Jałowiec (1965) oraz tom opowiadań Gorzko, gorzko… (1965).
Uzupełniał wykształcenie (1960–1963) w Studium Wiedzy o Filmie przy Państwowym Instytucie Sztuki, od 1961 roku zaczął publikować recenzje filmowe w „Filmie” i „Trybunie Robotniczej”. W roku 1963 rozpoczął pracę w Telewizji Polskiej, najpierw jako redaktor programu filmowego Klaps, a w latach 1964–1966 – jako redaktor naczelny programów artystycznych. Od roku 1966 do 1968 pełnił funkcję kierownika literackiego Zespołu Realizatorów Filmowych „Kamera”, a potem, do roku 1971 – Zespołu Filmowego „Wektor”. W latach 1971–1974 był kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Warszawie.
Od 1973 roku Bryll tworzył także scenariusze widowisk telewizyjnych i estradowych: Żołnierze (1973) z muzyką Edwarda Pałłasza, Ballada wigilijna (1966), Od Ostrowi świeci gwiazda (1966), Po górach, po chmurach (1969). Już od połowy lat sześćdziesiątych pisał ponadto teksty piosenek, współpracując ze znanymi kompozytorami muzyki popularnej, m.in. z Katarzyną Gärtner, Jerzy Derflem, Włodzimierzem Korczem i Andrzejem Zielińskim. Jego utwory wykonywali znani wokaliści, m.in. Maryla Rodowicz, Łucja Prus, Krystyna Prońko, Danuta Rinn, Jerzy Połomski, Czesław Niemen czy Marek Grechuta. W 1964 roku otrzymał Nagrodę im. Władysława Broniewskiego w dziedzinie poezji. W roku 1966 został członkiem polskiego PEN Clubu.
W tym samym, 1966 roku opublikował utwór dramatyczny Życie, w nr. 9 „Dialogu”, wystawiony później w Teatrze Jednego Aktora w Krakowie (1968). Za właściwy debiut dramaturgiczny Brylla uważa się jednak Rzecz listopadową, zamieszczoną w 1968 w nr. 2 „Dialogu”, pokazaną w Teatrze Polskim we Wrocławiu w tym samym roku. Po sukcesie Rzeczy listopadowej napisał Kurdesz (1969), sztukę pierwotnie zatytułowaną Toast, później niezwykle popularne Na szkle malowane (1969), a następnie: Kto ty jesteś czyli Małe oratorium na dzień dzisiejszy (1970), Wołaniem wołam cię. Oratorium Pastoralne (1972), Życie–jawą. Sztukę w 3 aktach z prologiem i epilogiem (1972) oraz Zagrajcie nam dzisiaj wszystkie srebrne dzwony. Oratorium-operę z muzyką Katarzyny Gärtner (1973). Zagrajcie nam… w 1975 roku otrzymało nagrodę Ministra Obrony Narodowej. Następne utwory dramatyczne przeszły bez większego echa: Ballada łomżyńska (1977), Doświadczyński, czyli Sarmacka śpiewogra o szczęściu Nipuanów (1978), Słowik (1978) i Toto (1982). Dopiero widowisko Kolęda-Nocka. Oratorium kolędnicze (1980), właściwie montaż utworów poetyckich wydanych jako osobny tom wierszy (1982), trafiło w atmosferę rewolty „Solidarności” i zyskało szerszą popularność. Muzykę do wspomnianych utworów napisał Wojciech Trzciński. Na płycie Kolęda Nocka (1982), cieszącej się wielkim powodzeniem, znalazł się Psalm stojących w kolejce, wykonywany przez Krystynę Prońko, wielki przebój lat osiemdziesiątych.
W latach 1974–1978 Bryll kierował Instytutem Kultury Polskiej w Londynie. Dalej regularnie wydawał nowe tomy wierszy, m.in. Zapiski (1970), Zwierzątko (1975), Rok polski (1978), A kto się odda w radość (1980), Czasem spotykam siebie (1981), Sadza (1982). Ostatni tom intepretuje się jako rozrachunek z PRL oraz zetempowską przeszłością autora. Opublikował również trzy scenariusze filmowe: Trochę nadziei (1971), Zapamiętaj imię swoje (współautorzy: S. Kołosow i J. Krasiński, 1974) i Przeklęte oko proroka (współautor: P. Komorowski, 1985). W roku 1978 pisał felietony i recenzje do czasopisma „Panorama” – cykl Przy okazji…, a w latach 1978–1979 wykładał na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Od końca lat siedemdziesiątych tłumaczył prozę i poezję, głównie z irlandzkiego, jidysz, czeskiego i rosyjskiego. Przekładał m.in. utwory Vítězslava Nezvala, Otii Ioselianiego i poetów staroirlandzkich.
W latach 1978–1982 był kierownikiem literackim Zespołu Filmowego „Silesia”, aż do rozwiązania zespołu, a następnie powstałego w roku 1984 zespołu „Oko”. W roku 1985 został pozbawiony tej funkcji za udział w niezależnym życiu literackim.
W 1984 roku uczestniczył w rozmowach z prymasem Józefem Glempem na temat organizacji niezależnego życia kulturalnego w kościołach. Dramat Wieczernik, wystawiony kościele Miłosierdzia Bożego w Warszawie (1985), stał się w drugiej połowie lat osiemdziesiątych metaforą walki o godność i niezależność. Poeta wydawał wiersze w drugim obiegu, np. w zbiorach: Boże, uchroń nas od nienawiści (1983), List (1985), Gołąb pocztowy (1986), Betlejem (1987 – tom zawierający wiersze i prozę). Dwa tomy opublikował w PAX-ie: Pustą noc (1983) i Wiersze (1988). W roku 1989 został członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W tym samym roku otrzymał nagrodę Narodowego Funduszu Literatury. W latach 1991–1995 pełnił funkcję Ambasadora RP w Irlandii.
Po roku 1989 nadal regularnie ukazywały się tomy poezji Brylla, m.in. Kropla w wodospadzie (1995), Widziałem, jak odchodzą z nas ci ludzie dobrzy (1996), Rok Polski 2000 (2000), Golgota Jasnogórska (2001), Na ganeczku snu (2004), Wiośnin. Panna młodości (2008), Pod wieżą zakochanych (2012), Ciągle za mało stary (2015). W sumie poeta wydał ponad czterdzieści tomów wierszy! W kolejnych utworach scenicznych nawiązywał do form znanych z własnej wcześniejszej twórczości, do oratorium, alegorii politycznej i wariacji na temat znanych motywów literackich. Na przełomie wieków XX i XXI opublikował następujące dramaty: Dybuk (1988), Tristan (1996), Cyrano (1997), A kto się odda w radość (1998), Wołał nas Pan (1999), Bo duszę ma nasz dom (2004), Przejście przez morze (2005) i Jajokracja (2007).
W 2017 roku Bryll otrzymał nagrodę Ministra Kultury w dziedzinie literatury. Mieszka w Warszawie.

[opracował Tomasz Bocheński na podstawie noty Joanny Zawadzkiej w słowniku biobibliograficznym Współcześni polscy pisarze i badacze literatury (tom X, pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1999), licznych prasowych wywiadów z poetą, wspomnień autora oraz informacji na internetowej stronie autorskiej]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

*

Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>