Anna Świrszczyńska

urodziła się 7 lutego 1909 roku w Warszawie. Była jedynym dzieckiem Jana Świerczyńskiego i Stanisławy z Bojarskich i z rodzicami pozostała na zawsze głęboko związana – poświęciła im cykl liryków Wiersze o ojcu i matce. Rosyjski urzędnik prawdopodobnie błędnie zapisał jej nazwisko w księdze metrykalnej. Błąd ten nigdy nie został sprostowany, a od nazwiska Świrszczyńska utworzyła w czasie wojny podziemny pseudonim, którym potem posługiwała się także w zagranicznych wydaniach tomików wierszy (Anna Swir). Jan Świerczyński był malarzem, rzeźbiarzem i etnografem; rodzina mieszkała w niewielkim jednopokojowym pomieszczeniu, które było zarazem pracownią artysty. Świrszczyńska wyznawała później, że „w pierwszym okresie życia ukształtowała [ją] malarska pracownia ojca”, który komponował głównie wielkoformatowe obrazy historyczne oraz zajmował się sztuką ludową, przede wszystkim kurpiowską (wystawę osobiście zebranych podczas wędrówek po Kurpiach dzieł sztuki ludowej urządził w Zachęcie; w tych letnich wędrówkach towarzyszyła mu także Anna).

Świrszczyńska uczęszczała najpierw do gimnazjum Jadwigi Tymińskiej. Maturę zdała w roku 1927 i zapisała się na studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (z powodów materialnych musiała zrezygnować z wymarzonych studiów malarskich) i bardzo szybko zaczęła pracować, przeważnie udzielając korepetycji, by poprawić byt rodziny. Debiutowała w 1930 roku wierszem Śnieg opublikowanym w czasopiśmie „Płomyk”, ale za swój właściwy debiut uważała wiersz Południe ogłoszony w „Wiadomościach Literackich” w roku 1934 i uhonorowany I nagrodą w zorganizowanym przez pismo Turnieju Młodych Poetów. W 1936 roku, po wydaniu pierwszego tomiku utworów Wiersze i proza, została członkinią Związku Zawodowego Literatów Polskich, w tym samym roku rozpoczęła też pracę w redakcji czasopisma „Mały Płomyczek” wydawanego przez Związek Nauczycielstwa Polskiego (siedziba przy ul. Smulikowskiego na warszawskim Powiślu), gdzie pracowała aż do wybuchu wojny, zakorzeniona w tym środowisku (członkami redakcji byli również Józef Czechowicz, Jadwiga Broniewska, Edward Szymański, Wanda Wasilewska; w 1936 roku Świrszczyńska wraz z nimi wzięła udział w strajku nauczycieli zorganizowanym w proteście przeciw zawieszeniu przez władze działalności Zarządu Głównego ZNP). Pisała wówczas przede wszystkim „opowieści wierszem” przeznaczone dla dzieci, ale współpracowała także z tygodnikiem „Pion”.

Podczas okupacji nadal przebywała z rodziną w Warszawie; imała się wówczas rozmaitych prac zarobkowych (jako robotnica, kelnerka, sprzedawczyni), a równocześnie brała intensywny udział w podziemnym życiu kulturalnym i publikowała swoje utwory w tajnych pismach i antologiach. W powstaniu warszawskim wzięła udział jako sanitariuszka, a po powstaniu ukrywała się w Sochaczewie, po czym w roku 1945 przeniosła się do Krakowa, gdzie zamieszkała w Domu Literatów na Krupniczej. Od razu podjęła pracę w Państwowym Teatrze Młodego Widza (mieszczącym się w dawnej siedzibie Teatru Bagatela, na rogu ulic Krupniczej i Karmelickiej), gdzie do 1950 roku pełniła funkcję kierownika literackiego. W 1953 roku poślubiła aktora Jana Adamskiego, z którym miała córkę Ludmiłę. Z mężem rozwiodła się w roku 1968. Do końca życia mieszkała w Krakowie i oddawała się już wyłącznie pracy literackiej oraz działalności społecznej, między innymi w Lidze Kobiet.

Świrszczyńska napisała wiele utworów dla młodych odbiorców: były wśród nich wiersze, opowiadania i utwory dramatyczne dla dzieci, powieść dla młodzieży (Arkona, gród Świętowida, która pozostała jedyną z zaplanowanego jeszcze podczas wojny cyklu powieści z historii Słowian), słuchowiska i audycje dla dzieci (we współpracy z Polskim Radiem), a także scenariusze do filmów animowanych. To właśnie za tę dziedzinę twórczości dostała nagrodę Prezesa Rady Ministrów w roku 1973 oraz nagrodę Miasta Krakowa za „upowszechnianie kultury” w roku 1976. Poza innymi odznaczeniami otrzymała także Medal Komisji Edukacji Narodowej. Stosunkowo późną sławę przyniosły jej wiesze zebrane w sześciu tomikach (nie licząc wyborów), z których Jestem baba z roku 1972 i Budowałam barykadę z roku 1974 ustaliły jej osobne miejsce wśród polskich poetów współczesnych. Siódmy tom poezji, Cierpienie i radość, wydany został już pośmiertnie, w 1985 roku. Oprócz dramatów stworzyła także dla teatru przekłady i adaptacje utworów prozatorskich oraz dwa libretta. Za granicą ukazało się pięć wyborów jej wierszy w przekładach na język angielski, w tym dwa dokonane przez Czesława Miłosza i Leonarda Nathana.

Anna Świrszczyńska zmarła w Krakowie 30 września 1984 roku.

[na podstawie biogramu opracowanego przez Barbarę Marzęcką]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

*

Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>