urodził się 18 kwietnia 1938 roku w Warszawie. Jego ojciec Konstanty, ekonomista, prawnik i publicysta, uczestnik kampanii wrześniowej, po wojnie był działaczem państwowym, posłem na Sejm PRL, w latach 1976–1977 członkiem Rady Państwa. Matka Maria z domu Bogatyńska, romanistka i pianistka, akompaniowała na fortepianie w teatrach. Krewni ze strony ojca sprawowali eksponowane funkcje w międzywojennej dyplomacji. Na relacjach stryja Michała Łubieńskiego z okresu jego pracy w gabinecie ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, jak również wspomnieniach ojca Kartki z wojny (wydanych w 1976), pisarz oparł spore partie swojej książki 1939. Zaczęło się we wrześniu. Lata okupacji niemieckiej spędził w Zasowie pod Dębicą, w majątku dziadków. W 1955 Łubieński ukończył Liceum Ogólnokształcące Towarzystwa Przyjaciół Dzieci nr 1 im. Bolesława Limanowskiego w Warszawie, od tegoż roku studiował na Uniwersytecie Warszawskim, początkowo historię, a następnie, do 1960 roku, filologię polską. Już w trakcie studiów nawiązał współpracę z miesięcznikiem „Twórczość” (1958–1961) i pismem literacko-artystycznym młodego pokolenia pisarzy „Współczesność” (1959 i ponownie 1962–1965), w których publikował recenzje i prozę.
W przeciągu krótkiego czasu Tomasz Łubieński nakreślił pole swojej twórczości jako poeta, prozaik i dramaturg. W wieku siedemnastu lat zadebiutował wierszem Z Tatr, ogłoszonym w tygodniku „Dziś i Jutro”. Dziewięć lat później ukazał się tom opowiadań Ćwiczenia (1962), będących reminiscencją przeżyć z górskich wspinaczek, zetknięcia się z niebezpieczeństwem i śmiercią. Jako student i krótko po zrobieniu dyplomu bardzo aktywnie uprawiał taternictwo, zarówno w lecie, jak i w zimie, w 1957 roku został członkiem Klubu Wysokogórskiego, wspinał się również w górach Kaukazu (1958) i w Alpach Delfinackich (1961). Zapisem niewygasłych zamiłowań poetyckich, choć nieczęsto ujawnianych w obiegu publicznym, był wydany w 1996 roku zbiór wierszy Nieobecni mają rację. Również w prozie Łubieński z rzadka zaznaczał swoje miejsce, oprócz wspomnianych Ćwiczeń wydał dwie powieści – Pod skórą (1980) i Turnus (2012); zapewne nie tylko długi odstęp czasu między jedną a drugą sprawia, że i pod względem tematyki, konstrukcji świata, i pod względem warsztatowym są to utwory całkowicie różne. Spośród trzech kanonicznych rodzajów literackich najbardziej owocny pisarsko i najbardziej znaczący okazał się dramat. W ślad za jednoaktówką Gra z 1959 roku, dramatopisarskim debiutem, wkrótce przyszły kolejne sztuki teatralne, które regularnie drukował „Dialog”. Przełomowe Zegary (1968) oraz opublikowane parę lat później Koczowisko (1974) wyznaczyły nurt dramaturgii osadzonej w historii, drugi tworzą sztuki współczesne, też zresztą często niepozbawione odniesień do przeszłości. Na tę różnorodną twórczość składają się: Stare byki (1964), Ćwiczenia z aniołem (1976), Przez śnieg? (1981), Śmierć Komandora (1983), Sławek i Sławka (1988), Historia z psem (1989), Strefa nadgraniczna (1992), Śniadanie do łóżka (1994), Wzgórze (1996), Domy, drzewa, chińska róża (2000), Ostatni (2002), Przez las (2007). A ponadto niezbyt liczne, nagradzane słuchowiska radiowe, odkrywcze w formie oraz aranżacji przestrzeni dźwiękowej – Skarbuś (1985), Trzeci oddech (1991), Italiam, Italiam… (1998).
Tomasz Łubieński wiele podróżował, rok 1961 spędził we Francji, wyjeżdżał do Włoch, Stanów Zjednoczonych, Mongolii i Pakistanu, z uwagi na powiązania rodzinne wielokrotnie odwiedzał Litwę, w roku akademickim 1992–1993 przebywał w Budapeszcie, gdzie przygotowywał książkę Porachunki sumienia. Po powrocie z Francji pracował w miesięczniku „Polska” (1962–1971), a przez kolejne dziesięciolecie należał do zespołu redakcyjnego „Kultury” (1971–1981). Stopniowo umacniała się długoletnia, żywa obecność pisarza w instytucjonalnym życiu literackim i kulturalnym, od końca lat siedemdziesiątych również w obrębie kultury niezależnej. W 1978 był współzałożycielem wychodzącego poza cenzurą czasopisma „Res Publica”, w którym publikował artykuły także po 1987, kiedy pismo znalazło się w oficjalnym obiegu; w latach osiemdziesiątych teksty Łubieńskiego drukowały emigracyjne miesięczniki – londyński „Aneks” i paryskie „Zeszyty Literackie”. Po przemianie ustrojowej 1989 roku był w zespole redakcyjnym „Tygodnika Solidarność” (do 1992), od 1996 w redakcji „Teatru”, a dwa lata później został redaktorem naczelnym pisma krytyki literackiej i naukowej „Nowe Książki” i pełnił tę funkcję równe dwie dekady (do 2018). Prace redakcyjne łączył z innymi formami aktywności – konsultanta literackiego warszawskiego Teatru na Woli (w sezonie 1995/1996) oraz współgospodarza magazynu kulturalnego „Dobre książki” w programie 1 Telewizji Polskiej. Angażował się też w działalność na rzecz środowiska literackiego; należał do Związku Literatów Polskich, od 1979 do Polskiego PEN Clubu, w 1989 roku współtworzył Stowarzyszenie Pisarzy Polskich i do 1996 był prezesem Oddziału Warszawskiego. W okresie przełomu Łubieńskiego zajmowały zresztą nie tylko sprawy literatury; wchodził w skład Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, założonej w 1990 roku organizacji pozarządowej, która ma na celu podtrzymywanie więzi z krajem Polaków i osób polskiego pochodzenia rozproszonych po świecie.
Poważną część twórczości Tomasza Łubieńskiego, obok dramatu jej część zasadniczą, stanowi eseistyka historyczna i historycznoliteracka. Jej tematem są dziewiętnastowieczne i dwudziestowieczne dzieje Polski, ukazane zarówno w ich politycznej, narodowej i społecznej, jak też kulturowej, etycznej i psychologicznej złożoności, nierzadko w sposób polemiczny wobec tradycyjnych, zmitologizowanych ujęć. Inauguruje tę serię głośna, szeroko dyskutowana książka Bić się czy nie bić? (1978) o powstaniach narodowych, kontynuacją jest Czerwonobiały (1983), poświęcony Ludwikowi Mierosławskiemu. Kolejne publikacje przypominają bliższą nam przeszłość, zwykle z aktualizującym podtekstem – Porachunki sumienia (1994), Ani tryumf, ani zgon (2004; praca przedstawia stanowisko opozycyjne wobec Powstania ‘44 Normana Daviesa), Wszystko w rodzinie (2004), 1939. Zaczęło się we wrześniu (2009), Wojna według Karskiego (2019). Oryginalną formułę pisarstwa historycznego poszerzają znakomicie udokumentowane i zarazem psychologicznie pogłębione opowieści biograficzne: Norwid wraca do Paryża (1989), M jak Mickiewicz (1999) oraz Molier nasz współczesny (2014), tom analiz dramatycznych na skrzyżowaniu krytyki literackiej i biografistyki. Łubieński jest ponadto autorem szkiców literackich zebranych w tomach: Pisane przedwczoraj (1983) i Bohaterowie naszych czasów (1986), zajmuje się również tłumaczeniami, z których najważniejsze to przekłady 15 pieśni Boskiej komedii Dantego oraz utworów dramatycznych Rzeczy odzyskane Kossi Efoui i Ucieczka Gao Xingjiana.

[opracowała Ewa Wąchocka na podstawie dostępnych materiałów oraz noty Joanny Zawadzkiej w słowniku biobibliograficznym Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Oprac. zespół pod redakcją Jadwigi Czachowskiej i Alicji Szałagan. T. 5. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1997]