Orfeusz. Dramaty

Tom utworów Anny Świrszczyńskiej ukazał się w 2013 roku. W jego skład weszły następujące dramaty:

• Orfeusz. Sztuka w trzech aktach
• Czarny kwadrat. Sztuka w jednym akcie
• Człowiek i gwiazdy. Sztuka w jednym akcie
• Rozmowa z własną nogą. Sztuka w jednym akcie
• Święty i diabeł. Sztuka w jednym akcie
• Awantura na wczasach. Współczesna farsa z piosenkami w trzech aktach

 

Wybór i wstęp: Ewa Guderian-Czaplińska
Opracowanie tekstów: Maria Kozyra
Konsultacja edytorska: prof. Maria Prussak

Redaktorzy naukowi serii: Artur Grabowski, Jacek Kopciński

 

Premiery teatralne i telewizyjne dramatów Anny Świrszczyńskiej

 

Anna Świrszczyńska (1909-1984) znana przede wszystkim jako wybitna poetka i autorka utworów dla dzieci, pisała także dramaty i była zawodowo (jako kierownik literacki) związana z teatrem. Już jej pierwszy dramat, Orfeusz, dwukrotnie inscenizowany tuż po wojnie przez znakomitych reżyserów, Wilama Horzycę i Edmunda Wiercińskiego, pokazał nieodłączne cechy całego dramatopisarstwa autorki: skupienie na ludzkim cierpieniu z jednej oraz afirmatywnej radości i niezwykłości życia z drugiej strony. Specyficzna osobista teoria śmiechu rozwijana w utworach dramatycznych prowadziła Świrszczyńską do reinterpretacji motywów mitologicznych, przez wykorzystanie groteski, aż do farsy – zawsze ze szczególną uwagą dedykowaną bohaterkom kobiecym.

W jednoaktówkach Świrszczyńska kreuje świat przedziwny, przekraczający możliwości zrozumienia i uporządkowania, w którym mieszają się mity, religie, strzępy dawnych kultur i współczesne wynalazki; świat, w którym próżno szukać ładu i sensu; świat, w którym trzeba się zgodzić na własne nieważne istnienie, a jednocześnie jakoś siebie ocalić…

Ewa Guderian-Czaplińska, Teoria (i praktyka) śmiechu

 

Fragment dramatu

 

Orfeusz
Sztuka w trzech aktach

Osoby

EURYDYKA
PERSEFONA
AGLAE
MENADY

ORFEUSZ
HERMES
PLUTON
CERBER

OBERŻYSTA
STARZEC
GREK I
GREK II

PROLOG

Przebywa we mnie nieprzeparta chęć mówienia żartem. Ba, nic by w tym nie było niebezpiecznego, gdyby równocześnie nie przebywała we mnie nieprzeparta chęć mówienia poważnie. Z śmiertelną powagą człowieka jedzącego pieczeń, który na stołek mówi stołek, a na kość – kość. Z śmiertelną powagą człowieka konającego, który na gromnicę mówi gromnica, a na żonę – żona.
Dwa duchy stają u mego ramienia i gadają mi zza pleców, jak dwie gęby bożka Janusa.
Jeden mówi: – Sztuka jest amoralna. A drugi odpowiada: – Człowiek jest zwierzęciem moralnym.
I jeden mówi: – Sztuka jest nieuleczalnie lekka. Ma dziesięć twarzy. A drugi: – Rzeczy tego świata są nieuleczalnie ciężkie. Wszystkie mają jedną twarz. Twarz śmierci.
I dodaje: – Przeklęte niech będzie słowo, które igra, słowo, które uchyla się od odpowiedzialności, słowo nieuchwytne.
Tym dwu duchom cóż powiem?
Szczęśliwi, którym dano tworzyć sztukę ciężką jak życie i jednoznaczną
jak śmierć.

AKT I

SCENA 1

Kawiarnia w Delfach. Oberżysta, Grek I, Grek II.

OBERŻYSTA
Jak się panom u nas podoba?

GREK I
Owszem, bardzo, bardzo.

OBERŻYSTA
Najwięcej uczęszczany lokal. Grecy powiadają, że zachwycający zapach kosmopolityzmu. Coś niby paryskiego – panowie rozumieją. Cudzoziemcy mówią, że atmosfera zupełnie grecka. Ekstrakt delfickości. To teraz modne, dzięki Orfeuszowi i tym jego cudownym historiom…

GREK II
Ano – podobno ujarzmia ocean, obłaskawia lwy. Cały świat o tym mówi, więc i ja przyjechałem do Delf, by zobaczyć…

OBERŻYSTA
Może kawki? Chłopiec, daj no nam kawy. Jeśli pan chce dowiedzieć się u źródła, to tylko do nas. Orfeusz bywa tu prawie codziennie.

GREK II
Mówią, że wynalazł sposób na ułatwione życie i ułatwioną śmierć.

Czytaj dalej